ทุ่งหว้าเป็นชุมชนเล็ก ๆ ทางเหนือสุดของ จ.สตูล สภาพพื้นที่เป็นพื้นที่ชุมน้ำชายฝั่ง ต่อเนื่องมาจาก อ.ปะเหลียน จ.ตรัง ขนาบด้วยเขาหินปูนที่ทอดตัวเป็นแนวยาว  ชาวบ้านมีอาชีพประมงชายฝั่ง ขณะเดียวกันก็คุ้นเคยกับถ้ำใหญ่ที่พบอยู่มากมายในพื้นที่ โดยเฉพาะถ้ำกล้วย หรือที่เรียกอย่างติดปากว่า ถ้ำเล เพราะเป็นโถงถ้ำที่มีน้ำลอดผ่าน มีความยาว 3.4 กม. ไหลผ่านป่าชายเลนลงสู่ทะเลอันดามัน ระดับน้ำในถ้ำแห่งนี้จึงได้รับอิทธิพลจากน้ำขึ้นน้ำลง

การสำรวจทางธรณีวิทยาอย่างต่อเนื่องทำให้พบซากดึกดำบรรพ์ของช้างในตระกูลสเตโกดอนที่มีชีวิตอยู่ในยุคน้ำแข็งครั้งหลัง ในสมัยไพลสโตซีน นับเป็นการค้นพบซากช้างโบราณเพียงแห่งเดียวในภาคใต้ นอกจากนี้ยังพบซากฟอสซิลของแรดโบราณและสัตว์ในกลุ่มกวางอีกด้วย

ภายในถ้ำและแนวเขาหินปูนยุคออร์โดวิเชียนยังปรากฏซากฟอสซิลของสิ่งมีชีวิตจากทะเลในเขตน้ำตื้นเป็น ครั้งแรก ทุ่งหว้าจึงเป็นหนึ่งใน 4 อำเภอของ จ.สตูลที่เป็นส่วนหนึ่งใน “อุทยานธรณีสตูล” หรือ Satun Geopark ซึ่งได้รับความสนใจไปทั่วโลก

ถ้ำกล้วย หรือถ้ำเล ได้ถูกรวมอยู่ในกิจกรรมท่องเที่ยวเด่นของชุมชน โดยเปลี่ยนชื่อมาเป็นถ้ำเลสเตโกดอน ตามซากช้างโบราณที่ค้นพบในถ้ำ และนำไปสู่ความร่วมมือร่วมใจของชุมชนในการดูแลรักษาแหล่งเรียนรู้ที่สำคัญระดับโลกแห่งนี้

ถ้ำเลสเตโกดอน เป็นถ้ำที่ยังมีการก่อตัวของหินงอกหินย้อย ม่านหิน หลอดหินย้อย และประกายระยิบของผลึกแคลไซต์ ซึ่งเป็นลักษณะของถ้ำที่ยังมีชีวิต ตลอดระยะทาง 3 กม.เศษด้วยเรือคายัคจนทะลุออกสู่แนวคลองอีกฟากหนึ่งจึงเปรียบได้กลับการเดินทางผ่านย้อนกลับไปสู่ยุคโบราณอันน่าทึ่ง

พิพิธภัณฑ์ช้างดึกดำบรรพ์ทุ่งหว้าซึ่งเป็นแหล่งรวบรวมซากฟอสซิลที่พบในถ้ำเลสเตโกดอน จะยิ่งทำให้เข้าใจเรื่องราวธรรมชาติวิทยาได้เป็นอย่างดี และยังเป็นกิจกรรมชุมชนที่เกิดจากการเรียนรู้และความเอาใจใส่ของชาวบ้าน

หากเดินทางมาท่องเที่ยวชุมชนทุ่งหว้า ใช้เส้นทางกรุงเทพฯ ตรัง ทุ่งหว้าจะสะดวกและสั้นที่ที่สุด​ โดยใช้เที่ยวบินกรุงเทพฯ​ – ตรัง มีให้บริการวันละ 6 เที่ยวบิน โดยสนามบินตรังห่างจากชุมชนทุ่งหว้าประมาณ ​70 กม.​ ใช้เวลาเดินทางราว 1 ชั่วโมง แต่เส้นทางกรุงเทพฯ​- หาดใหญ่ก็เป็นอีกทางเลือกหนึ่ง แม้จะไกลกว่า คือจากสนามบินหาดใหญ่ ห่างจาก อ.ทุ่งหว้าราว 120 กม. แต่การเดินทางก็สะดวก สภาพทางดี ทิวทัศน์สวย และที่สำคัญมีเที่ยวบินตั้งแต่เช้าจนถึงดึกรวม 31 เที่ยวบินต่อวัน ทำให้ในวันกลับไม่ต้องรีบเร่งมากเกินไป

แหล่งท่องเที่ยวใกล้เคียงในชุมชนทุ่งหว้ามีน้ำตกธารปลิว เป็นน้ำตกจากเขาหินปูนที่น้ำใสมาก สวยงาม น่าลงเล่นน้ำ ถ้ามีเวลามาก อุทยานแห่งชาติทะเลบันก็เป็นแหล่งท่องเที่ยวธรรมชาติแบบป่าเขาที่น่าสนใจ แต่การมาเยือนสตูลจะต้องไปเที่ยวทะเล มีอุทยานแห่งชาติหมู่เกาะเภตรา ชุมชนบ่อเจ็ดลูกที่พาพายเรือคายัคไปชมปราสาทหินเขาพันยอดและแหล่งดำน้ำชมปะการังที่สวยงามแห่งหนึ่งของอันดามัน  ส่วนตัวเมืองสตูลก็เป็นเมืองเล็กที่มีความน่าสนใจซ่อนอยู่มากมายเช่นกัน

แหล่งที่กิน มีร้านครัวเรือนไม้ เป็นร้านอาหารไทยใกล้กับถ้ำเลสเตโกดอน ในละแวกทุ่งหว้าก็มีร้านสายทิพย์ที่เป็นที่รู้จัก มีเมนูกุ้งผัดกระเทียมโทนเป็นเมนูแนะนำ และอาหารทะเลอื่น ๆ นอกจากนี้ยังมีร้านอาหารทะเลของชุมชนที่ท่าเรือท่าน้ำอ้อยที่มีทิวทัศน์เปิดโล่งของป่าชายเลนปากคลอง

อุ้มผางเป็น “เมืองปิด” ถูกโอบล้อมด้วยเทือกเขาถนนธงชัยตอนใต้ มีธรรมชาติที่งดงาม แต่เข้าถึงได้ยาก วิถีชีวิตของผู้คนที่แบบดั้งเดิมที่เรียบง่ายจึงยังเปลี่ยนแปลงไปไม่มากนัก ชุมชมแห่งนี้จึงเปรียบเหมือนจุดนัด พบของคนรักธรรมชาติและการผจญภัย

เพียงแค่เริ่มต้นการเดินทางก็ต้องผจญภัยไปกับสภาพเส้นทางที่สูงชันและคดเคี้ยว จากแม่สอด – พบพระ – อุ้มผาง ระยะทางเพียง 164 กม. แต่ใช้เวลาถึง 4 – 5 ชั่วโมงกับ 1,219 โค้ง พูดง่ายๆว่า จะต้องเอนตัวสู้กับ ความคดเคี้ยวของถนนทุกๆ ร้อยเมตร  นี่ยังไม่นับการไต่ดอยขึ้นไปจนถึงจุดสูงสุดเฉียด 1,500 เมตรจาก ระดับน้ำทะเล บนถนนที่ได้ฉายาว่า “เส้นทางกระเหรี่ยงลอยฟ้า” เมื่อผ่านความสูงชันมาถึงจุดนี้ จะพบกับดงเฟินมหาสะดำ เหมือนป่าโบราณ สามารถหาที่จอดรถแล้วเดินดูนกดอยได้เลย

อุ้มผางยังเปรียบได้กับปราการด้านทิศเหนือของผืนป่าตะวันตก ซึ่งเป็นผืนป่าต่อเนื่องที่มีอาณาเขต กว้างขวางที่สุดในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ เป็นป่าต้นน้ำและถิ่นอาศัยของสัตว์ป่ามากมาย ที่นี่จึงเป็นที่ตั้งของเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าถึง 2 แห่ง คือ เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าทุ่งใหญ่นเรศวรด้านตะวันออก และเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าอุ้มผาง ซึ่งน้ำตกทีลอซูก็อยู่ในพื้นที่ของเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าแห่งนี้

คุณสามารถเลือกกิจกรรมที่หลงใหล เริ่มจากง่ายไปหายาก เดินชมธรรมชาติสั้น ๆ บนดอยหัวหมดในยามที่ดอกไม้เฉพาะถิ่นพร้อมใจกันเบ่งบานเพียงไม่กี่วันในรอบปี  หรือเดินป่าระยะไกลไปยังน้ำตกรูปหัวใจ,  ล่องแพยางเบาๆ สลับเดินเท้าไปจนถึงล่องแก่งเหนือสายน้ำระดับ 5 ที่อุ้มผางคี หรือทริปสำรวจต้นน้ำแม่กลองสักสามสี่วันสู่น้ำตกทีลอเร

แม้อุ้มผางจะมีกิจกรรมเอาท์ดอร์หลากหลายระดับให้เลือกสรร แต่การท่องเที่ยวในธรรมชาติอันเปลี่ยวร้างห่างไกลก็อาจเผชิญกับเหตุการณ์ไม่คาดฝันได้เสมอ เราจึงควรเลือกผู้ประกอบการมืออาชีพและมีประสบการณ์สูง ขณะเดียวกันก็แสดงให้เห็นถึงการทำงานร่วมกับชุมชนในท้องถิ่นมาอย่างยาวนาน เพราะการเดินทางท่องเที่ยวในธรรมชาตินั้น ความงดงามที่ปรากฏอยู่เบื้องหน้าจะไม่อาจคงอยู่ได้หากปราศจากการเรียนรู้ร่วมกันอย่างเข้าใจระหว่างผู้มาเยือนกับผู้คนในท้องถิ่นที่ร่วมเป็นเจ้าของ

เที่ยวบินตรงกรุงเทพฯ – แม่สอด โดยสายการบินนกแอร์ วันละ 4 เที่ยวบิน หรือเลือกเดินทางโดยรถทัวร์แบบวีไอพี ออกจากกรุงเทพฯ ค่ำมาถึงแม่สอดแต่เช้าตรู่  จากนั้นการเดินทาง จาก อ.แม่สอด ไปยัง อ.อุ้มผาง จึงนับเป็นบทเริ่มต้นของการผจญภัย เพราะจะต้องเผชิญกับเส้นทางดอยที่คดเคี้ยวมากกว่า 1,219 โค้ง บนระยะทางเพียง 165 กม. เท่านั้น   หากต้องการขับรถเองก็เป็นอีกทางเลือกหนึ่ง แต่ควรขับด้วยความระมัดระวังอย่างยิ่ง

เส้นทางสู่ อ.อุ้มผางมีจุดท่องเที่ยวคืออุทยานแห่งชาติน้ำตกพาเจริญ เป็นน้ำตกหินปูนไหลลดหลั่นลงมานับได้ 97 ชั้น มีความงดงามและเงียบสงบ นอกจากนี้ยังมีจุดให้ชมทิวทัศน์เป็นระยะ ๆ อากาศจะเริ่มเย็นลงเมื่อผ่านจุดตรวจที่บ้านอุ้มเปี้ยม

แหล่งที่กินใน อ.อุ้มผางมีให้เลือกไม่มากนัก โดยส่วนใหญ่จะฝากท้องไว้กับรีสอร์ตต่าง ๆ เช่น ตูกะสูค็อตเทจ แต่ในตลาดอุ้มผางก็มีถนนคนเดิน เป็นถนนของกินเล่นหลากหลาย จัดในช่วงเย็นวันสุดสัปดาห์ ร้านกาแฟมักจะเปิดเป็นร้านอาหารด้วย เช่น ร้านบ้านครูซัน กาแฟ สมูตที้ และอาหารไทย ร้านกาแฟอาโมมาปา มีทั้งเอสเปรสโซ่ เฉาก๊วย และเปิดเป็นร้านก๋วยเตี๋ยวหมูด้วย  อุ้มผางยังมีเม็ดกาแฟที่ปลูกในท้องถิ่นที่บ้านแม่กลองน้อย เพื่อรณรงค์ในการลดการปลูกผักกะหล่ำ เป็นกาแฟที่รสชาติดีโดยใช้ชื่อแบรนด์ว่ากาแฟทีลอซู

สำหรับคนรักธรรมชาติ  ป่าฮาลา-บาลาเป็นความเย้ายวนประการหนึ่งของชีวิต เพราะป่าผืนนี้ไม่เหมือนป่าผืนใดในเมืองไทย แม้จะต้องเดินทางนับพันกิโลเมตรอย่างระแวดระวัง ไปไกลถึงเทือกเขาใต้สุดของประเทศ ชายแดนไทย-มาเลเซีย  หากที่นั่น สายหมอกขาวลอยอ้อยอิ่งเหนือเรือนยอดทึบทะมึนของป่าฝนแท้ เสียงกู่ก้องของเซียมัง ชะนีใหญ่ถิ่นใต้สุด และพลังลมอันกังวานจากใต้ปีกฝูงนกเงือกหัวแรดและนกชนหินที่เหินข้ามดงสยาเหลืองลงจับต้นไทรใหญ่คือความคุ้มค่าอย่างที่สุดที่พึงได้รับจากธรรมชาติ

หมู่บ้านจุฬาภรณ์พัฒนา 9  เป็นหมู่บ้านท่องเที่ยวโดยชุมชนชายป่าฮาลา ริมอ่างเก็บน้ำเขื่อนบางลาง ด้าน อ.ธารโต ซึ่งแต่เดิมนั้นเป็นพื้นที่ที่ยากจะเข้าถึง แต่ในปัจจุบัน สถานการณ์ได้เปลี่ยนแปลงไปพอสมควร เราจึงวางแผนการเดินทางเพื่อสัมผัสป่าดิบชื้นแท้ๆ และการดูนกถิ่นใต้ที่หายากหลายสิบชนิดได้อย่างไม่ต้องกังวลใดๆ  โดยมีชุมชนเป็นเจ้าภาพ

จากเส้นทางศึกษาธรรมชาติสายสั้นเริ่มต้นที่สะพานแขวนข้ามลำห้วยอันเป็นจุดนัดหมาย  ก่อนจะไปเดินป่าต่อบนเส้นทางที่ยากขึ้น เพื่อมุ่งหน้าสู่น้ำตกฮาลาซะห์ น้ำตกกลางป่าที่มีแอ่งน้ำขนาดใหญ่ ชวนให้ลงแช่  สภาพป่าและพืชพันธุ์ที่หนาแน่นไปด้วยมอสส์เฟิร์นเขียวชอุ่มและพันธุ์ไม้ในวงศ์ปาล์มและหวาย  แต่คงไม่มีอะไรดีไปกว่าการลงเล่นน้ำในลำธารใสและเย็นฉ่ำจนแทบหลงลืมวันเวลา

อาหารพื้นบ้านและที่หลับที่นอนในโฮมสเตย์ที่เป็นอาคารแยกต่างหากเป็นสัดส่วนในบรรยากาศง่ายๆ หลับสบาย และปลอดภัย กาแฟยามเช้าเหนือจุดชมทิวทัศน์ลานหินโยก เบื้องหน้าคือสายหมอกฝนค่อยๆ เอ่อท้นเข้าปกคลุมผืนป่า  นกเงือกกรามช้างคู่หนึ่งบินตัดหุบเขาเบื้องล่าง

ป่าฮาลา-บาลาสุดชายแดนใต้ยังคงมีเรื่องราวมากมายให้คุณได้สัมผัสผ่านกล้องสองตา แต่ความรู้สึกจะเปลี่ยนไปตรงที่การเดินทางครั้งนี้ เรามีเพื่อน

การเดินทางที่สะดวกและรวดเร็วที่สุดก็คือเดินทางโดยเครื่องบินจากกรุงเทพฯ สู่ท่าอากาศยานหาดใหญ่ ใช้เวลาบินราว 1 ชั่วโมงเศษ จากนั้นต่อรถตู้หาดใหญ่ – เบตง เดินทางไปยัง อ.เบตงใช้เวลาประมาณ 4 ชั่วโมง เศษ  ลงรถที่ อ.ธารโต ซึ่งห่างจากชุมชนประมาณ​ 30  นาที หรือนัดหมายกับชุมชนให้ออกมารับก็ได้ อีกทางเลือกหนึ่ง เช่ารถขับเองจากหาดใหญ่มายังเบตงก็เป็นอีกประสบการณ์หนึ่งที่จะได้สัมผัสทิวทัศน์ที่งดงาม และถนนที่คดเคี้ยวไม่แพ้บนดอยทางภาคเหนือ โดยเฉพาะเมื่อเดินทางไปเที่ยวต่อจาก อ.ธารโต ไปยัง อ.เบตง ผ่านสะพานข้ามอ่างเก็บน้ำบางลางที่บ้านฆอแย เป็นจุดชมวิวที่งดงามและย่นระยะทางที่คดเคี้ยวลงได้อีกมาก

เมื่อมาถึง อ.ธารโตแล้ว ที่เที่ยวสำคัญก็คืออุทยานแห่งชาติบางลาง ซึ่งเป็นส่วนหนึ่งของผืนป่าฝนแท้ที่สมบูรณ์ที่สุดผืนหนึ่ง มีน้ำตกธารโตและหมู่บ้านซาไก จุดชมทิวทัศน์ของสายหมอกและผืนป่าที่งดงามมาก นอกจากนี้ก็มีสะพานญี่ปุ่น เป็นสะพานเหล็กแบบเก่าเรียกว่าสะพานยีลาปัน และหากมีเวลา สามารถเดินทางไปท่องเที่ยวต่อใต้สุดแดนสยามที่ อ.เบตง ซึ่งมีจุดน่าสนใจให้ท่องเที่ยวมากมาย และมีความปลอดภัยสูง ทั้งน้ำพุร้อน ทะเลหมอกที่อัยเยอร์เวง อุโมงค์ประวัติศาสตร์ วัดพุทธาธิวาส และตู้ไปรษณีย์ที่ใหญ่ที่สุดในประเทศไทย

ร้านอาหารใกล้ชุมชนเป็นร้านที่รู้จักกันอย่างดีในละแวกเขื่อนบางลางคือร้านครัวบาแล บนสันเขื่อนบางลาง แกงส้มปลากะพงยอดมะพร้าว สุกี้รวมมิตร นอกจากนี้ อาหารประจำท้องถิ่นที่มีขายตามตลาดก็คือขนมข้าวเหนียวนึ่งหม้อข้าวหม้อแกงลิง ที่ใช้กระเปาะของหม้อข้าวหม้อแกงลิงมาบรรจุข้าวเหนียวนึ่ง รสชาติเค็มมัน  แหล่งที่กินสำคัญที่ผู้มาเยือนจะต้องไปให้ถึงก็คืออาหารยานที่ อ.เบตง ได้แก่ ภัตตาคารต้าเหยิน ร้านดังเก่าแก่ติดกับเบตงพลาซ่า อาหารเป็นอาหารจีน โดยเฉพาะไก่เบตง ปลาจีนนึ่งซีอิ๊ว เคาหยก  นอกจากนี้ก็มีร้านใบหยก และข้าวมันไก่เบตง

ชุมชนจัดการท่องเที่ยวและเรียนรู้ริมแม่น้ำเพชรบุรีต่อยอดกิจกรรมต่าง ๆ มาจากโครงการธนาคารต้นไม้ซึ่งได้ทำมานานกว่าสิบปีแล้ว ต้นไม้ที่ปลูกไว้ในคราวนั้นกลายเป็นต้นไม้ขนาดใหญ่ให้ร่มเงา เกิดเป็นหย่อมป่าผืนเล็ก ๆ ริมลำน้ำอย่างไม่น่าเชื่อ

บ้านถ้ำเสือเป็นชุมชนบ้านป่าที่ชาวบ้านตั้งถิ่นฐานมานานกว่า 70 ปีแล้ว รอบบริเวณเป็นป่าทึบ มีสัตว์ป่าชุกชุม โดยเฉพาะเสือโคร่ง ถึงขนาดปู่ย่าตายายเล่าให้ฟังว่า พอตกเย็นใกล้ค่ำจะต้องรีบขึ้นบ้านที่สร้างยกพื้นสูงแล้วชักบันไดบ้านขึ้นเก็บเพื่อป้องภัยจากสัตว์ป่า แต่ด้วยผืนดินที่อุดมสมบูรณ์และมีแหล่งน้ำใสสะอาด จึงมีคนเข้ามาอยู่มากขึ้น บุกเบิกถางป่าทำไร่  จนสัตว์ป่าก็ค่อยๆ ถอยร่นและสูญหายไปในที่สุด

ต่อมาภายหลัง ชาวบ้านมีแนวคิดในการฟื้นฟูป่า อีกทั้งยังได้รับการสนับสนุนโดยธนาคารเพื่อนการเกษตรและสหกรณ์การเกษตรในรูป “โครงการธนาคารต้นไม้” โดยถือว่าต้นไม้เป็นสินทรัพย์ เป็นหลักประกันแห่งอนาคต และงอกเงยขึ้นได้เนื่องจากโตขึ้นทุกปี โดยการปลูกต้นไม้จะปลูกไม้ใหญ่ชนิดที่เหมาะสมกับพื้นที่และการใช้ประโยชน์ตามแนวพระราชดำริเรื่องไม้ 3 อย่าง ประโยชน์ 4 อย่าง

ขณะเดียวกัน การปลูกพืชไร่ใช้สารเคมีก็เปลี่ยนไปเป็นการปลูกไม้ผลที่หลากหลายและใช้สารอินทรีย์ต่าง ๆ ที่ผลิตเองมาทดแทนปุ๋ยยาฆ่าแมลง จึงช่วยลดการปนเปื้อนลงสู่แม่น้ำด้วย นอกเหนือไปจากการลดรายจ่ายแล้วยังช่วยให้มีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น

จากแนวคิดเรื่องการฟื้นฟูป่า นำไปสู่การเรียนรู้ในด้านต่าง ๆ ที่สอดคล้องกับธรรมชาติและวิถีชีวิต ทั้งการผลิต การบริหารจัดการ จนเกิดองค์ความรู้ชุดหนึ่งที่ถ่ายทอดให้กับผู้ที่สนใจเข้ามาเรียนรู้ โดยเฉพาะกลุ่มครอบครัวและเยาวชนคนรุ่นใหม่ที่จะต้องใช้ชีวิตในโลกที่สภาพแวดล้อมเปลี่ยนแปลงไปอย่างรุนแรงเพราะภาวะโลกร้อน

ใต้ร่มจามจุรียักษ์ริมแม่น้ำเพชรบุรีสีเขียวใส เป็นจุดเด่นของบ้านถ้ำเสือที่เย้ายวนจนทำให้อดไม่ได้ที่จะลงไปสัมผัสความเย็นฉ่ำของสายน้ำ นอกจากนี้ยังมีกิจกรรมล่องแพยางเพื่อสัมผัสความร่มรื่นของป่าริมลำน้ำ การมีส่วนร่วมในการปลูกป่าด้วยการยิงกระสุนเมล็ดพันธุ์  หัดทำไข่เค็มและทองม้วนหวานมันจากน้ำตาลโตนด  การทำถ่านไม้เพื่อเป็นแหล่งเชื้อเพลิง  และถ้าเป็นช่วงต้นฤดูฝน ก็จะได้ชิมผลไม้ ทั้งทุเรียนบ้านถ้ำเสือที่ขึ้นชื่อ เงาะ มังคุดที่ปลูกแบบอินทรีย์

ชุมชนบ้านถ้ำเสือห่างจากตัวเมืองเพชรบุรีประมาณ​ 50 ก.ม. ใช้เวลาเดินทางประมาณ​ 1 ชั่วโมง และห่างจากตัวอำเภอแก่งกระจาน 15 ก.ม. การเดินทางโดยรถยนต์ส่วนตัวจึงเป็นวิธีที่สะดวกที่สุด โดยใช้เวลาเดินทางจากกรุงเทพฯ ประมาณ​ 2 ชั่วโมงเศษ

แหล่งท่องเที่ยวใกล้เคียง คือ อุทยานแห่งชาติแก่งกระจาน มีทิวทัศน์ริมอ่างเก็บน้ำเขื่อนแก่งกระจาน และลานกางเต็นท์ที่ร่มรื่น  หรือต้องการสัมผัสธรรมชาติใจกลางป่าที่หน่วยพิทักษ์อุทยานฯ บ้านกร่าง และขึ้นไปชมทะเลหมอกที่เขาพะเนินทุ่ง ซึ่งนับเป็นผืนป่าใจกลางเทือกเขาตะนาวศรี

นอกจากนี้ในย่านตัวเมืองเพชรบุรี  มีแหล่งท่องเที่ยวโบราณสถานและศิลปวัฒนธรรม ทั้งพระนครคีรี หรือเขาวัง วัดมหาธาตุวรวิหาร ที่เป็นแหล่งรวมผลงานปูนปั้นที่สืบทอดโดยช่างรุ่นใหม่ที่อ่อนช้อยงดงาม และสถาปัตยกรรมอยุธยาที่หลงเหลืออยู่ที่วัดใหญ่สุวรรณาราม

ร้านอาหารในย่านแก่งกระจานตั้งเรียงรายอยู่ที่ริมเขื่อนระหว่างทางไปยังที่ทำการอุทยานแห่งชาติแก่งกระจาน ประมาณ ​15 นาทีจากชุมชน ร้านครัวริมเขื่อนเป็นร้านเก่าแก่ เมนูที่โดดเด่น คือเมนูปลาสดๆ จากเขื่อนต้มยำรสจัดจ้าน ปลาฉลาดลวกจิ้ม ผัดฉ่า  ร้านครัวต้นสน บนเส้นทางไปพะเนินทุ่ง เป็นร้านอาหารไทยรสชาติดี ส่วนร้านกาแฟในย่าน ได้แก่กาแฟสด@แก่งกระจาน ตั้งอยู่ภายในเขื่อนแก่งกระจาน และร้านกาแฟทนาย ร้านกาแฟรสชาติดี ตั้งอยู่ก่อนถึงตลาดอ.แก่งกระจาน ประมาณ 1.5 ก.ม.

สมกับชื่อบ้าน “คีรีวงกต” เพราะอยู่ในวงล้อมของเขาวงกต มีทางออกทางเดียว คือ ต้องเดินทางมาตามลำน้ำลำเล็ก ๆ อันคดเคี้ยวและช่องเขาทางด้านทิศใต้ของหมู่บ้าน ในอดีตเมื่อแรกตั้งถิ่นฐาน หากจำทางไม่ได้ก็จะเดินวนเวียนหาทางเข้าหมู่บ้านไม่เจอ แต่ทุกวันนี้มีการตัดเส้นทางสะดวกสบายจากเส้นทางเก่าสายเดิมที่ใช้กันมาแต่โบราณนั่นเอง

บ้านคีรีวงกต ตั้งอยู่ใน อ.นายูง ซึ่งเป็นอำเภอที่อยู่เหนือสุดของ จ.อุดรธานี ตรงตำแหน่งที่เป็นส่วนบนสุดของสันขวานในแผนที่ประเทศไทย ด้านทิศตะวันตกติดกับ อ.ปากชม จ.เลย และด้วยทำเลที่ตั้งตอนเหนือ ประกอบกับอยู่ในหุบภูล้อม ที่นี่จึงมีอากาศหนาวจัดในฤดูหนาว และจะเป็นพื้นที่ที่หนาวก่อนพื้นที่อื่นเมื่อความกดอากาศสูงจากประเทศจีนแผ่ลงมา ในบางปี อุณหภูมิลดลงจนเกิดแม่คะนิ้ง ที่นี่จึงเป็นอีกทางเลือกหนึ่งสำหรับใครที่อยากมาสัมผัสลมหนาว

แต่หากมาในฤดูฝน จะได้บรรยากาศของทุ่งนาเขียวขจีและน้ำในลำห้วยช้างพลายที่ขึ้นสูง ท้าทายการลงลุยของรถอีแต๊ก บ้านคีรีวงกต มีกิจกรรมท่องเที่ยวชุมชนด้วยกิจกรรมแอดเวนเจอร์ด้วยรถอีแต๊กซึ่งขับขี่โดยชาวบ้านที่เชี่ยวชาญ เป็นพาหนะพาลุยไปยังน้ำตกห้วยช้างพลาย ซึ่งต้นน้ำอยู่บนยอดภู ทางด้านทิศเหนือของหมู่บ้านต่อเนื่องมาจากขอบที่ราบสูงเหนือลำน้ำโขง เรียกได้ว่าเป็นโปรแกรม E Tak Adventure ก็ไม่ผิด ผู้มาเยือนควรเตรียมชุดพร้อมสำหรับลงเล่นน้ำมาด้วย เพราะเส้นทางนี้ หลังจากขับช้าๆ ชมบรรยากาศของหมู่บ้านและท้องทุ่งในอ้อมกอดของภูเขาแล้ว ยังเดินทางต่อโดยฝ่าไปตามลำห้วยเป็นระยะทางมากกว่า 200 เมตร ทั้งลุ้นและสนุกไปกับการโขยกเขยกตามร่องห้วย โดยเฉพาะในช่วงที่น้ำค่อนข้างมาก

จากนั้นลุยทางป่าไปจนถึงน้ำตกห้วยช้างพลาย ซึ่งสายน้ำไหลลงมาจากผาหินสู่แอ่งน้ำเบื้องล่าง เย้ายวนให้ลงเล่นน้ำ ในบริเวณนี้ ในสมัยบุกเบิกเข้ามาตั้งถิ่นฐานเคยมีช้างป่าซึ่งเป็นพลายโทนมาป้วนเปี้ยนหากิน จึงเป็นชื่อเรียกของห้วยช้างพลาย

มื้อกลางวันเรียกว่า “บุฟเฟต์ป่า” เป็นหนึ่งในโปรแกรมขึ้นชื่อของบ้านคีรีวงกต อาหารบ้านป่าที่มีทั้งส้มตำไทย ปลาร้าปีกไก่ย่างแห้งหอม ปลาเผ่า แกงส้มมัจฉากับนางตานี ซึ่งก็คือแกงส้มปลานิลใส่หยวกกล้วยนั่นเอง ปรุงกันกลางป่ากลางเขาด้วยกระบอกไม้ไผ่ และสำรับมื้อนี้ทั้งหมดก็จัดเสิร์ฟมาในกระบอกไม้ไผ่ กินกันด้วยจาน ใบตอง ทั้งอร่อยและเรียบง่าย

ออกจากป่ากลับมายังหมู่บ้าน หากเป็นหน้าผลไม้ช่วงกลางฤดูฝน อาจจะเพิ่มกิจกรรมเก็บผลไม้กินได้จากต้น โดยเฉพาะเงาะนายูง หรือเงาะคีรีวงกตที่ขึ้นชื่อในเรื่องความแห้ง หวาน กรอบ สุกแดงเต็มต้นในช่วงต้นเดือนสิงหาคม ถ้าโชคดีและมาถึงก่อนชาวบ้านจะเก็บขายจนหมด

หากเป็นหน้าหนาวก็จะได้บรรยากาศที่แตกต่าง เพราะทุ่งนาออกรวงเหลืองเก็บเกี่ยวไปแล้วก็จะกลายเป็น แปลงปลูกสตรอเบอร์รี่ที่ให้รสชาติหอม หวานฉ่ำ เพราะอากาศแห้งและหนาวเย็น

พักโฮมสเตย์บนเรือนชาวบ้านที่จัดไว้เป็นสัดส่วน เรียบง่ายและสะอาด เพื่อที่รุ่งเช้าจะได้ตื่นก่อนตะวันแล้ว เดินทางโดยรถอีแต๊กสุดคลาสสิกขึ้นภูไปดูแสงแรกและสายหมอกที่ค่อย ๆ เอ่อท้นอย่างเชื่องช้าและเยียบเย็น มาสู่หุบอันเป็นที่ตั้งของหมู่บ้าน เพื่อที่จะกลายเป็นภาพแห่งความทรงจำในความเรียบง่ายและอารีอารอบของผู้คนในหมู่บ้านเล็ก ๆ ในอ้อมกอดของภูดอยชายโขงแห่งนี้

มีสายการบินราคาประหยัดเปิดเที่ยวบิน กรุงเทพฯ​ – อุดรธานี ทุกวัน มากกว่า 20เที่ยวบิน  เลือกเดินทางจากกรุงเทพฯ ช่วงเช้า ใช้บริการรถเช่าจากอุดรธานีมายังบ้านคีรีวงกต ใช้เวลาเดินทาง 1 ชั่วโมง ทำกิจกรรมกับชุมชนตลอดสองวัน และเดินทางกลับในช่วงสายๆ มีเวลาเที่ยวชมบรรยากาศใน อ.นายูงและตัวเมืองอุดรธานีได้สบายๆ ก่อนจะเดินทางกลับด้วยเที่ยวบินบ่ายหรือค่ำ

แหล่งที่เที่ยวในละแวก อ.นายูง สามารถปลีกตัวมาท่องเที่ยวในช่วงเย็นหลังกิจกรรมตะลุยป่า คือ ชมทิวทัศน์ชายโขงที่วัดผาตากเสื้อ อ.สังคม จ.หนองคาย ซึ่งห่างออกไปเพียงขับรถไม่ถึง 1 ชั่วโมง นอกจากนี้ ในวันถัดไป สามารถแวะเที่ยวบนเส้นทางผ่านจากอุดรมา อ.นายูง  คือพลาญหินและหอนางอุสาที่อุทยานประวัติศาสตร์ภูพระบาท ซึ่งเป็นหินเสาเฉลียง ตั้งอยู่บนพลาญหิน ซึ่งมีทุ่งดอกไม้เล็กๆ บานในช่วงปลายฝนต้นหนาวและพระพุทธไสยาสน์โลกนาถศาสดามหามุนี พระพุทธรูปหินอ่อนที่มีพุทธลักษณะงดงามที่วัดป่าภูก้อน ก็อยู่ไม่ไกล หรือหากสนใจในเรื่องกาแฟก็มีศูนย์เรียนรู้เกี่ยวกับกาแฟครบวงจรใน อ.นายูงนั่นเอง

เมื่อมาถึงอุดรธานีในช่วงเช้า มีร้านอาหารเช้าแบบเวียดนามทั้งกาแฟ ไข่กระทะ ข้าวจี่ หรือขนมปังฝรั่งเศส โจ๊กที่ร้าน คิงส์โอชา ส่วนในช่วงสายๆ ก็ต้องชิมแหนมเนือง และอาหารเวียดนามที่ร้าน VT แหนมเนือง  ส่วนร้านอาหารใน อ.นายูง ส่วนใหญ่ก็เป็นร้านส้มตำไก่ย่าง มีให้เลือกหลายร้าน

อ.นายูงยังเป็นแหล่งปลูกกาแฟอาราบิก้าและโรบัสต้า โดยโปรเสซกาแฟส่งให้กับร้านกาฟในอุดรธานีหลายร้าน หากอยู่ที่ชุมชนก็ชิมและเลือกซื้อเม็ดกาแฟคั่วได้ที่แหล่งต้นกำเนิดกาแฟป่านายูง ใน ต.นาแค อ.นายูงนั่นเอง หรือร้านกาแฟ หลายร้านใน อ.นายูง ได้แก่ ริศากาแฟสด  หรือร้านกาแฟเก็ตถวา